W dzisiejszym świecie, gdzie dostęp do kredytów i pożyczek jest powszechny, coraz więcej osób boryka się z problemem nadmiernego zadłużenia. W takich sytuacjach, upadłość konsumencka może stanowić plan awaryjny dla osób, które utknęły w spirali długów i nie widzą innej drogi wyjścia. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu procesowi, jego zasadom i konsekwencjom, a także dowiemy się, kiedy i dlaczego warto rozważyć opcję upadłości konsumenckiej.

Czym jest upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka to proces, który umożliwia osobie fizycznej, zwanej dłużnikiem, uregulowanie swoich długów i na ile jest to możliwe spłacenie wierzycieli. W przeciwieństwie do upadłości przedsiębiorstw, która dotyczy firm, upadłość konsumencka dotyczy osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Głównym celem upadłości konsumenckiej jest umożliwienie dłużnikowi nowego początku finansowego. Co istotne jedynie w wyjątkowych przypadkach długi mogą być całkowicie umorzone bez obowiązku ich spłaty.

Jak przebiega proces upadłości konsumenckiej?

Proces upadłości konsumenckiej zazwyczaj obejmuje kilka kroków:

 

1. Zgłoszenie się do sądu

dłużnik musi złożyć wniosek o upadłość konsumencką w sądzie właściwym dla jego miejsca zamieszkania. Taki wniosek, zgodnie z art. 491² ust. 4 ustawy z dnia 23 lutego 2023 r.

Prawo upadłościowe, powinien dłużnika zawierać:

• imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację; 
• NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku; 
• wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika; 
• wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie; 
• aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników; 
• spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty; 
• spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania; 
• listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych; 
• informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku; 
• informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach; 
• informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł; 
  • oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

2. Rozpatrzenie wniosku przez sąd

Sąd upadłościowy (w składzie jednego sędziego) dokładnie przeanalizuje sytuację finansową dłużnika, w tym jego aktywa, długi i zdolność do spłaty. Uwzględniając wniosek sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym, zgodnie z art. 491⁵ prawa upadłościowego, 

• wymienia imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika (upadłego), a jeżeli upadły nie posiada numeru PESEL – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację; 
• wymienia NIP, jeżeli upadły miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku; 
• określa, że upadły jest osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej; 
• wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze; dla wierzycieli, o których mowa w art. 216aa ust. 1, wskazuje adres do zgłoszenia wierzytelności syndykowi; 
• wzywa osoby, którym przysługują prawa oraz prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości należącej do upadłego, jeżeli nie zostały ujawnione przez wpis w księdze wieczystej, do ich zgłaszania syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze pod rygorem utraty prawa powoływania się na nie w postępowaniu upadłościowym; dla wierzycieli, o których mowa w art. 216aa ust. 1, wskazuje adres do zgłoszenia praw oraz praw osobistych i roszczeń ciążących na nieruchomości syndykowi; 
• wyznacza syndyka; 
• określa, czy postępowanie upadłościowe będzie prowadzone w trybie określonym w art. 4911 ust. 1 czy 2; 
• jeżeli postępowanie upadłościowe będzie prowadzone w trybie określonym w art. 491¹ ust. 2, w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd określa również, czy funkcje sędziego-komisarza oraz zastępcy sędziego-komisarza będzie pełnił sędzia czy referendarz sądowy.

O ogłoszeniu upadłości zawiadamia się wierzycieli, właściwą izbę administracji skarbowej oraz właściwy oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

W przypadku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania albo w masie upadłości brak jest płynnych funduszów na ich pokrycie, koszty te pokrywa tymczasowo Skarb Państwa.

Zgodnie z art. 4918 ust. 1 powyższej ustawy, po ogłoszeniu upadłości syndyk zwraca się do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla upadłego z wnioskiem o udzielenie informacji dotyczących upadłego, mających wpływ na ocenę jego sytuacji majątkowej, w szczególności dotyczących okoliczności powodujących powstanie po stronie upadłego obowiązku podatkowego w okresie pięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, oraz zasięga informacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, czy upadły jest wspólnikiem spółek handlowych, jak również czy w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości sprawował funkcję członka organu spółek handlowych i czy w stosunku do tych spółek ogłoszono upadłość. 

Syndyk informuje sędziego-komisarza o niezgodności informacji uzyskanych w sposób, o którym mowa w ust. 1, z danymi podanymi przez upadłego we wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 491⁸ ust. 2 prawa upadłościowego).

3. Plan spłaty – upadłość konsumencka

Wyboru sposobu likwidacji masy upadłości dokonuje samodzielnie syndyk w sposób, który umożliwia zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu, z uwzględnieniem kosztów likwidacji. O wyborze sposobu likwidacji nieruchomości oraz wyborze sposobu likwidacji składników masy upadłości, których wartość oszacowania wskazana w spisie inwentarza przekracza pięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedzającego złożenie spisu inwentarza, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, syndyk zawiadamia wierzycieli oraz sąd. W zawiadomieniu syndyk wskazuje sposób likwidacji oraz minimalną cenę.

Po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności i przeprowadzeniu likwidacji majątku wchodzącego w skład masy upadłości syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem albo informację, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 491¹⁴a ust. 1 lub art. 491¹⁶a ust. 1 lub 2 prawa upadłościowego.

Postanowienie w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo w przedmiocie umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub w przedmiocie warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli oraz informację o prawomocności tych postanowień obwieszcza się. Na postanowienie sądu w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo w przedmiocie umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub w przedmiocie warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli przysługuje zażalenie. Postanowienie sądu drugiej instancji w przedmiocie rozpoznania zażalenia oraz informację o prawomocności tego postanowienia obwieszcza się. 

Wydanie postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie postępowania.

 

Podsumowanie

Upadłość konsumencka to proces, który może być ostatecznym rozwiązaniem dla osób zmagających się z nadmiernym zadłużeniem. Choć może być to skomplikowany proces, który wymaga wsparcia ze strony prawnika specjalizującego się w sprawach upadłościowych, może też stanowić szansę na nowy początek finansowy dla osób w potrzebie. Przed podjęciem decyzji o upadłości konsumenckiej, zaleca się staranne rozważenie wszystkich dostępnych opcji oraz skonsultowanie się z ekspertem. Warto pamiętać, że upadłość konsumencka może mieć negatywne konsekwencje dla zdolności kredytowej dłużnika.